Brazil 2014: zaken oorlog en voetbal, AllInTheGame

Ik zie de foto´s van een groep mannen in full-combat tenue in een met bloed besmeurde steeg en de lichamen van vijf kinderen in onnatuurlijke houdingen op de grond, doorzeefd met kogels. Volgens het bericht is het één van de vele voorbeelden van de “sociale schoonmaak” die de Braziliaanse regering uitvoert in de WK steden waar straks gespeeld wordt.1 Ik heb er al wel eerder over gehoord, maar met nog maar twee weken te gaan tot de aftrap lijkt me dit een goed moment om eens even in de minder glorieuze kant van Brazil 2014 te duiken. Tientallen artikelen, foto´s en video´s later is het me duidelijk: Brazilië heeft verloren, al lang voordat de eerste wedstrijd gespeeld wordt.

Oh, ik bedoel niet de elf Brazilianen in micro-vezel ademende Nike of Adidas shirts en een persoonlijke stylist en fysiotherapeut. En ook niet het handjevol managers van de corporaties en multinationals die bij de FIFA op de kerstborrel mogen komen, of de Braziliaanse regering die met het tekenen van de “General Law of the World Cup” (?! Flabbergasted!) een vrijbrief blijkt te hebben om de échte wet te breken en in één klap de grootste crimineel van Brazilië te worden.

Nee, ik bedoel die andere bijna tweehonderd miljoen Brazilianen waarvan een groot deel door hun eigen regering nu in naam van “A Copa” wordt genegeerd, beroofd, verdreven, mishandeld en zelfs vermoord. De echte belangen van de wereldkampioenschappen worden allang niet meer op het veld bevochten. En de winnaars zijn allang bekend.

Nu hoeft er alleen nog maar gevoetbald te worden.

Om ervoor te zorgen dat alle internationale bezoekers lekker comfortabel naar de wedstrijden kunnen kijken, onbezorgd op hun iPad de uitslagen kunnen bijhouden en met hun camera kunnen rondwandelen, werkt de regering al een tijdje aan een aanpak die bekend staat als “social cleansing”. Werd dit in de verschillende dictaturen in Zuid-Amerika niet al te lang geleden nog gebruikt om andersdenkenden te elimineren, nu is de focus verschoven naar andere groepen gevaarlijke "ongewensten” van de maatschappij.2 Maar de wetteloosheid waarmee de eliminatie wordt uitgevoerd, is in al die tijd nauwelijks veranderd: de Dictatuur van de FIFA Worldcup heeft het Braziliaanse land al jaren in zijn greep.

"Modern totalitarisme (dictatuur) kan gedefinieerd worden als de introductie, door middel van "een staat van uitzondering", van een legale burgeroorlog die de fysieke eliminatie toelaat van niet alleen politieke vijanden, maar ook complete categorieen van burgers die om wat voor reden dan ook niet kunnen worden opgenomen in het politieke systeem."– State of exception: university of Chigaco press.3

Het idee is ongeveer als volgt. Een grote groep mensen woont al generaties lang in een sloppenwijk dichtbij het centrum van de stad. Soms komt de politie of het leger met een groep special forces binnenvallen, die schieten wat mensen neer en nemen er een paar mee, en dan gaan ze weer om over een maand of zes weer terug te komen.4 Verder leeft iedereen zijn leven daar zonder dat je er als regering ooit echt naar omkijkt. Maar nu blijkt die verzameling van sloppen en krotten, lijmsnuivers en crackverslaafden, straatkinderen en drugsbendes zich precies op een plaats te bevinden waar je iets moois wil bouwen voor de wereldkampioenschappen. Dat kan een snelweg zijn, een kabelbaan, een stadion, een winkelcentrum, of een hotel(-complex) voor spelers, journalisten of voetbalfans. Beetje lastig: al die mensen in de favela gaan natuurlijk niet zomaar vrijwillig hun zelfgebouwde onderkomen en schamele bezittingen achterlaten als je dat vriendelijk vraagt. Dus vraag je ze niets. Je stuurt een zwaar bewapende politiemacht om iedereen (bij voorkeur ´s nachts, voor het verrassingseffect) uit zijn “huis” te jagen.5 Schieten mag: dan noem je het “verzet bij arrestatie” en word je niet vervolgd voor moord.6 Maar dat heeft niet speciaal iets met voetbal te maken, dat was al zo.

Je kunt als regering ook voor de vorm een brief aan die politiemacht meegeven, waarin staat dat de bewoners "precies nul dagen" hebben om hun spullen te pakken en hun huis te verlaten. Dat betekent trouwens niet dat je dan niet mag schieten als ze weigeren of zich verzetten, of als je denkt dat ze dat misschien van plan zijn. In het geval dat de wijk basisvoorzieningen als electriciteit en water heeft, kun je die afsluiten om de mensen weg te jagen. Als iedereen vertrokken is, gooi je de hele boel met bulldozers plat en kan de nieuwe bouw van iets moois beginnen. “Ordem y progresso”, orde en vooruitgang: het nationale motto van Brazilië.

Je hoeft voor dit alles als machthebber trouwens geen officiële reden te hebben. Als iemand er toch naar vraagt, kun je altijd zeggen dat het niets met grote sportevenementen te maken heeft, maar dat er “gevaar” was voor de inwoners. Je kunt dat structureel, gezondheidsgerelateerd, spiritueel of buitenaards gevaar of zwaartekracht noemen, maar daar hoef je dan verder geen enkele theoretische onderbouwing voor te geven. Ook als je bij toeval besluit dat alleen de wijken dichtbij de stadions in “gevaar” zijn, kun je gewoon blijven volhouden dat de geforceerde volksverhuizingen deel zijn van een al lang bestaand plan om de levensstandaard van de inwoners te verbeteren. Zij worden trouwens meestal op geen enkele manier gecompenseerd voor het verlies hun huis, hun spullen of familieleden, maar een deel van hen krijgt het aanbod om met overheidssteun in een sociale woning te trekken. Dat is dan wel vaak dertig tot vijftig kilometer verderop, en de overheidssteun is niet groot genoeg om het aanbod serieus te kunnen nemen. En ja, wie zou na al die terreur zo´n aanbod van de regering accepteren? Praktisch alle verdreven families zijn dus dakloos. Dakloos in naam van de FIFA World Cup. Meedoen is belangrijker dan winnen. Oh nee, dat is pas tijdens de Olympische Spelen van 2016. Ik ben nu al benieuwd.

Maar dit enorme evenement geeft de Brazilianen toch ook een kans om geld te verdienen? Er wordt gebouwd en verbouwd en er komen natuurlijk ook een hele hoop toeristen die allemaal best wel een hotdog, ijs of een biertje lusten. Ook daar heeft de FIFA bij het opstellen van de Alles Overheersende Voetbalwet rekening mee gehouden: de “garanties” die Brazilië door het tekenen van het contract aan de FIFA heeft gegeven, betekenen vooral dat bepaalde bedrijven, investeringsgroepen en financiele organisaties meer legale zekerheden kregen wat betreft hun transacties en investeringen. Daar wordt “de gemiddelde Braziliaan” dus weinig beter van. Al kunnen die gemiddelde Brazilianen als ze willen natuurlijk altijd als werknemer van zo´n bouwbedrijf veertien uur per dag voor een hongerloontje zonder redelijke veiligheidsmaatregelen meebouwen aan een stadion, hotel of winkelcentrum dat hen uit hun huis verdreven heeft. Voor de trots van het vaderland. We rekenen op u. Oh, en omdat de FIFA zo goed is geweest om al die fictieve potentiele rijkdom zomaar in de handen van de Brazilianen te leggen, hoeft ze geen belasting te betalen. Maar dat spreekt voor zich.

Tijdens het evenement zelf mogen bovendien alleen door de FIFA gecontracteerde ondernemers zaken doen in een straal van twee kilometer rond de stadions. Dat zet de andere lokale winkeleigenaren en straatverkopers in de wijk, die meestal dus ook al geen huis meer hebben, in één keer allemaal buitenspel. Net als alle andere middelgrote en kleine Braziliaanse bedrijven die nog niet op de FIFA-vriendenlijst staan. Meestal wordt buitenspel afgefloten, maar de scheidsrechters lijken allemaal even net de andere kant op te kijken.

General Law of the World Cup - Artikel 37: "Er kunnen speciale rechtszaken / processen voor de vervolging en veroordeling van casussen gerelateerd aan de evenementen worden gehouden." Artikel 38 voorziet dat de FIFA en zijn officiele vertegenwoordigers, consultants en werknemers "vrij zullen zijn van kosten, salarissen, honorariums, en andere uitgaven aan de instituten van de federale justitie, arbeids justitie and militaire justitie," en andere afdelingen van de Braziliaanse regering.

Tot zover het geld verdienen. Even naar de andere kant van de balans: Bloomberg schat dat de uitgaven gaan uitkomen op zo´n 14,5 miljard dollar.7 Dat is veel meer dan gepland en dat is vooral te wijten aan corruptie en de monopolie-positie van de bedrijven en investeerders in het FIFA-contract.8 Nu zou dat allemaal (een beetje) minder erg zijn als dat niet vooral overheidsgeld zou zijn, bestemd voor projecten en diensten die in het voordeel werken van de burger. Weinig voordeel voor de burger hier, die als de fans weer naar huis zijn en de stadions verlaten wel decennia lang zal mogen meebetalen aan de aflossing van de schuld.

Je zou zomaar geloven dat het echt waar is dat in zaken, oorlog en voetbal alles is geoorloofd. Kun je nagaan wat er gebeurt als je die drie combineert in een mega-voetbal-evenement in een ontwikkelingsland. En wie gelooft dat sport en politiek niet samengaan, mag dat even gaan uitleggen aan de dakloze nabestaanden van de mensen die het leven gelaten hebben in de lange aanloop naar de Grote Finale.

Brazilië heeft in ieder geval al verloren. En de winnaars zijn allang bekend. Nu hoeft er alleen nog maar gevoetbald te worden.

Maar dat is bijzaak. Toch?

Ik zal dit verhaal delen voordat Nederland of Brazilië een wedstrijd speelt, omdat ik wil dat er de volgende keer niemand dakloos of dood gemaakt wordt in naam van de FIFA Wereldbeker, en dat iedereen gewoon mag meedoen. Vind jij dat ook, doe dan ook mee en deel dit verhaal voor de wedstrijd(en). Laten we samen de sport weer in het spel brengen. De wereldbeker is van en voor iedereen.

www.youtube.com/watch?v=jLQZ3othKkE

De belangrijkste basis voor dit verhaal is het “Report from the national coalition of local committees for a people´s world cup and Olympics” geweest: een rapport over het recht op een huis, werk, informatie en participatie, natuur, toegang tot publieke diensten, transport en publieke veiligheid in de context van de wereldkampioenschappen voetbal 2014. Zie voor het hele rapport http://rioonwatch.org/wp-content/uploads/2013/05/2012-World-Cup-Olympics-Dossier-English.pdf , of de samenvatting: http://www.cipamericas.org/archives/6434

GERELATEERDE ARTIKELEN

(1) De Braziliaanse politie zou deze foto´s op Facebook gedeeld hebben na een “succesvolle” operatie in een sloppenwijk in Rio - http://cyberwarzone.com/street-kids-murdered-clean-brazil-ahead-world-cup/

Death squads in Rio - http://guardianlv.com/2014/03/death-squads-terrorize-rio-de-janeiro-as-brazil-readies-for-world-cup/

“Death to undesirables” - http://www.independent.co.uk/news/world/americas/death-to-undesirables-brazils-murder-capital-1685214.html

(2) New internationalist: “social cleansing” history South America article
http://newint.org/features/2005/03/01/vigilante-heaven/

(3) Report from the national coalition of local committees for a people´s world cup and Olympics. http://rioonwatch.org/wp-content/uploads/2013/05/2012-World-Cup-Olympics-Dossier-English.pdf

Or the summary: The bitter taste of Brazil s world cup
http://www.cipamericas.org/archives/6434

(4) Artikel over situatie in Rio de Janeiro over het algemeen en in aanloop naar de wk. http://www.gewoon-nieuws.nl/2013/10/er-kleeft-boed-aan-wk-tickets-2014/

(5) The guardian article about favela evictions: http://www.theguardian.com/global-development/poverty-matters/2014/jan/17/rio-favela-evictions-brazil-world-cup

“Rio´s favela residents fight mega-event eviction”
http://www.opendemocracy.net/opensecurity/flavie-halais/rios-favela-residents-fight-mega-event-eviction

“Homeless in the name of the FIFA world cup”
http://revolution-news.com/many-homeless-name-fifas-world-cup-evict-fifa-brazil/

BBC article on evictions: http://www.bbc.com/news/world-latin-america-13957096

“Brazil relocates more than 15.000 families ahead of world cup”
http://thinkprogress.org/sports/2014/02/28/3345031/brazil-relocates-15000-families-world-cup/

(6) Police violence Brazil.- http://www.economist.com/blogs/americasview/2014/03/police-violence-brazil

(7) Bloomberg article on finances of Brazil 2014: http://www.bloomberg.com/news/2013-05-29/brazil-world-cup-kick-starts-billionaire-boon-as-farmers-lose.html

(8) Americas Program article on corruption and where the money went: http://www.cipamericas.org/archives/6434

OVERIGE GERELATEERDE ARTIKELEN

The Guardian article on police violence in Brazil: http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/may/18/brazil-favelas-big-trouble-world-cup-marketing-police-abuse-killings-security

The Guardian article on social cleansing in Brazil

http://www.theguardian.com/world/2013/dec/05/world-cup-favelas-socially-cleansed-olympics

New York times article on police violence in Brazil

http://www.nytimes.com/2014/02/20/opinion/barbara-reform-brazils-military-police.html?_r=0

Favela evictions article: http://www.socialwatch.org/node/13589

Video favela evictions: http://fusion.net/abc_univision/news/story/brazils-2014-world-soccer-cup-blamed-favela-evictions-17804

Telegraph video on Rocinha favela violence and UPP: http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/southamerica/brazil/10806501/Brazil-World-Cup-2014-violence-flares-in-the-battle-for-Rocinha-favela.html

NOS studio sport – Reportage over een Nederlander met een voetbal-project om straatkinderen uit de drugsbendes te houden in favela Morro da Providencia in Rio de Janeiro: (vanaf minuut 4:30 – 11.00)

http://cyberwarzone.com/street-kids-murdered-clean-brazil-ahead-world-cup/

http://www.verspers.nl/artikel/join/739/straatkinderen-in-rio-in-het-nauw-door-wk-2014/#.U4ngwnJ5PJE

http://revolution-news.com/brazil-fifa-forces-evictions-for-world-cup-police-brutality-rages/

http://fpif.org/brazils-world-cup-evictions-insult-soccer/

* Voor mijn project Imagine all the people werk ik voor een paar jaar in verschillende landen als vrijwilliger en met mijn verhalen wil ik mijn nieuwsgierigheid en enthousiasme voor verdwalen aan anderen overbrengen, en ze inspireren om buiten "mag niet, kan niet, lukt niet, gaat niet" te durven denken. Droom! En doe er iets mee. Het ergste wat er kan gebeuren is, dat het niet lukt.
Bovendien hoop ik dat mensen zich door mijn verhalen met een niet-Hollandse horizon ook soms af gaan vragen: “Hoe doen wij dat en waarom?” of denken “Dit is fijn hier!” of juist niet, en hopelijk: “Ik ga ook iets doen op mijn manier”. Geen bescheiden doel, maar: “The ones who are crazy enough to believe that they can change the world, are the ones who do.” De wereld een beetje beter maken en anderen inspireren om op hun manier hetzelfde te doen; daar gaan we! *

* Doe mee! :D Like de facebook pagina, deel de verhalen of doe een donatie en ... nou ja, spullen kun je niet winnen, maar je wordt wel deel van deze "olievlek" van positieve bewustwording die dankzij jou een beetje groter wordt! Dat is ook een beetje winnen, toch? :P Alvast bedankt! (Facebook: www.facebook.com/pages/Project-Imagine-all-the-people/210147532462086 ) *

Check voor alle verhalen met alle foto´s ook: tinkywong.webnode.nl. Groeten uit Ecuador!